Trafik güvenliğinin sağlanmasında kilit rol oynayan unsurlardan biri de sürücülerin alkol kontrolüdür. Bu kontrollerde trafik polislerinin kullandığı teknik cihazlar ise “alkolmetre” olarak bilinir. Peki, polislerin kullandığı alkolmetreler ne işe yarar, hangi teknolojileri kullanır, ölçüm süreci nasıldır ve konuyla ilgili yasal düzenlemeler nelerdir?
Alkolmetrelerin Görevi ve Temel Çalışma Prensibi
Alkolmetreler, sürücünün solunum havasındaki alkol miktarını ölçerek kandaki alkol düzeyini (promil) tahmin etmeye yarayan cihazlardır. Bu ölçüm, sürüş yeteneğini etkileyen alkolün trafik güvenliği üzerindeki riskini belirlemek amacıyla yapılır.
Polislerin kullandığı profesyonel alkolmetreler genellikle elektrokimyasal sensör (yakıt hücresi) teknolojisi ile çalışır. Bu teknoloji, nefes örneğindeki alkolün sensör içinde kimyasal bir reaksiyona girerek elektrik akımı üretmesi prensibine dayanır. Üretilen elektrik akımının miktarı doğru orantılı olarak kandaki alkol seviyesini gösterir. Bazı cihazlarda yarı iletken veya kızılötesi teknoloji de bulunabilir, ancak elektrokimyasal sensörler genellikle daha hassas ve güvenilir kabul edilir.
Türkiye’de trafik denetimlerinde kullanılan başlıca alkolmetre modelleri arasında Lion 700, Lion 600, Dräger Alcotest 7000, Dräger Alcotest 7510, Lion SD 400 ve NAM-19 gibi markalar ve modeller bulunmaktadır. Bu cihazlar hızlı ve doğru ölçüm yapabilme kapasitesine sahiptir.
Alkol Testi Uygulama Prosedürü
Trafik polisleri tarafından yapılan alkol kontrolü genellikle şu adımları içerir:
- Durdurma ve Bilgilendirme: Trafik ekibi tarafından durdurulan sürücüye alkol kontrolü yapılacağı bilgisi verilir.
- Nefes Örneği Alma: Sürücüden tek kullanımlık bir ağızlık aracılığıyla alkolmet re cihazına yeterli sürede ve doğru şekilde üflemesi istenir. Cihaz, derin akciğer havasındaki alkolü ölçecek şekilde tasarlanmıştır.
- Sonucun Belirlenmesi: Alkolmetre cihazı nefes örneğini analiz ederek kandaki tahmini alkol oranını promil cinsinden ekranda gösterir.
- Sonucun Belgelenmesi: Ölçüm sonucu genellikle cihazın yazıcısından çıkarılan bir çıktı ile belgelenir. Bu çıktı hem polis hem de sürücü tarafından imzalanabilir. Sürücünün imzalamaması durumunda bu durum tutanakta belirtilir.
Yasal Sınırlar ve Cezai Yaptırımlar
Türkiye’de alkollü araç kullanımına ilişkin yasal sınırlar Karayolları Trafik Kanunu’nda belirlenmiştir:
- Hususi Otomobil Sürücüleri İçin: 0.50 promil ve üzeri alkollü olarak araç kullanmak yasa dışıdır ve idari para cezası gerektirir.
- Ticari Araç, Kamu Hizmeti Araçları Sürücüleri İçin: 0.20 promil ve üzeri alkollü olarak araç kullanmak yasa dışıdır ve idari para cezası gerektirir. Profesyonel sürücüler (taksi, otobüs, kamyon vb.) için ise bu sınır 0.00 promildir.
Yasal sınırın üzerinde alkollü olarak araç kullanırken yakalanan sürücülere uygulanan cezalar ihlalin tekrarlanma durumuna göre artar:
- İlk Yakalanma: İdari para cezası, sürücü belgesine 6 ay süreyle el konulması ve aracın trafikten men edilmesi.
- İkinci Yakalanma: Daha yüksek idari para cezası, sürücü belgesine 2 yıl süreyle el konulması ve aracın trafikten men edilmesi.
- Üçüncü ve Sonraki Yakalanmalar: En yüksek idari para cezası, sürücü belgesine 5 yıl süreyle el konulması, aracın trafikten men edilmesi ve hapis cezası.
Ayrıca, belirlenen promil sınırlarının çok üzerinde alkollü çıkan sürücüler hakkında TCK’nın ilgili maddeleri uyarınca “trafik güvenliğini tehlikeye sokma” suçundan adli işlem de başlatılabilir.
Alkolmetreye Üflememe Cezası
Polis tarafından yapılan alkol kontrolü sırasında alkolmetreye üflemeyi reddetmek de ciddi yaptırımlara tabidir. Bu durumda sürücü, alkollü olmasa dahi, yüksek miktarda idari para cezası ile karşılaşır ve sürücü belgesine 2 yıl süreyle el konulur.
Kalibrasyon ve Doğruluk
Alkolmetre cihazlarının doğru ölçüm yapabilmesi için düzenli olarak kalibre edilmesi büyük önem taşır. Kalibrasyon, cihazın belirli alkol standartlarına göre hassasiyetinin ayarlanması işlemidir. Polis alkolmetrelerinin periyodik olarak (genellikle 6 ay veya 1 yıl gibi belirli aralıklarla ya da belirli sayıda test yapıldıktan sonra) kalibre edilmesi gerekmektedir. Ayrıca cihazların günlük temizlik ve bakımlarının yapılması da ölçüm doğruluğu açısından önemlidir.
Sürücü, alkolmetre sonucunun hatalı olduğunu düşünüyorsa, en yakın sağlık kuruluşunda kan testi talep etme hakkına sahiptir. Kan testi sonucu, yasal süreçlerde kesin delil olarak kabul edilir. Alkolmetre sonucuna itiraz süreçlerinde cihazın kalibrasyon durumuna ilişkin belgeler de hukuki değerlendirmede dikkate alınabilir. Türkiye’de alkolmetrelerin kalibrasyon süreçlerinin ilgili yasal düzenlemelere ve standartlara uygun olarak yetkilendirilmiş kurumlar veya laboratuvarlar tarafından yapılması esastır. Türk Standartları Enstitüsü (TSE) gibi kuruluşların kalibrasyon hizmetleri bu noktada rol oynayabilir.
Sonuç olarak, polislerin kullandığı alkolmetreler trafik güvenliğinin sağlanmasında hayati bir rol üstlenir. Elektrokimyasal sensör gibi güvenilir teknolojilerle çalışan bu cihazlarla yapılan kontroller ve bunlara bağlı yasal düzenlemeler, sürücülerin sorumluluklarını hatırlatarak trafikte alkolün neden olduğu risklerin azaltılmasına katkı sağlar. Sürücülerin yasal limitlere uyması ve alkol kontrolü süreçlerine riayet etmesi hem kendi can güvenlikleri hem de diğer yol kullanıcılarının güvenliği için büyük önem taşımaktadır.